Queer w kulturze: femminiello - trzecia płeć

  

     

    Wbrew temu, co mówi się teraz o osobach wykraczających poza binarny podział płci, z wielu historycznych źródeł wynika, że kiedyś traktowano je z szacunkiem oraz przypisywano im wiele pozytywnych cech, są miejsca na Ziemi, gdzie nadal tak się dzieje. Jednym z  przykładów jest Neapol, w którym tamtejsi Femminielli  swobodnie i bez strachu mogą przechadzać się ulicami, co zapewnia im tradycja i kultura.

Słowo femminiello - liczba mnoga femminielli - to połączenie neapolitańskiego słowa femmena, czyli "kobieta", oraz przyrostka -iello będącego zdrobnieniem, a zakończenie na -o wskazuje na płeć męską. Dosłownie można by je przetłumaczyć na język polski jako "kobiecik". W tym miejscu trzeba zaznaczyć, że słowo to w kulturze i współczesnym użyciu nie jest obraźliwe, ani jakkolwiek negatywne. 

W byciu femminiello nie chodzi o poczucie niezgodności z płcią nadaną przy narodzinach, lecz o nieograniczone wyrażanie własnej płciowości. W kulturze neapolitańskiej kategoria ta postrzegana jest jako "trzecia płeć" i widzi się w niej połączenie tego, co najlepsze w płci męskiej oraz żeńskiej. Ekspresja femminelli, podobnie jak w przypadku chłopców i dziewczynek, odbywa się już od najmłodszych lat. Ze względu na ich udział w wielu ważnych dla Neapolitańczyków wydarzeniach kulturowo-religijnych (np.  Candelora al Santuario di Montevergine, czyli "Święto Matki Boskiej Gromnicznej w Sanktuarium w Montevergine"), darzy się ich dużym szacunkiem i nawet wierzy się, że przynoszą szczęście. Dlatego np. istnieje zwyczaj, aby każde nowo narodzone dziecko dać femminiello na ręce, a także zaprasza się ich do towarzyszenia przy grze w Bingo. W Torre Annunziata w Wielkanocny Poniedziałek odbywa się matrimonio dei femminielli, czyli publiczna ceremonia, w trakcie której femminielli ubrane w suknie ślubne wraz z przybranymi małżonkami (ubranymi w stroje typowo męskie) maszerują ulicami miasta. Ma to formę parady, w której mogą wziąć udział wszyscy mieszkańcy.

Źródło: rivisteclueb.it

Istnieje również obrzęd zwany spusarizio masculino, czyli zaślubiny między dwiema femminielli. Zaczyna się od ubrania "panny młodej" przez matkę chrzestną, potem jest wspólne zdjęcie ślubne, potem dwie inne femminielli  w roli druhen świadkują przy akcie urzędowym, a na koniec wszyscy udają się na weselną ucztę. Po 9 miesiącach odbywa się kolejna ceremonia, w trakcie której femminiello będąca "panną młodą" inscenizuje bóle porodowe i narodziny pośród pieśni żałobnych i litanii śpiewanych przez inne femminielli.

Źródło: issuu.com

Źródeł powstania tej wyjątkowej kategorii w kulturze Neapolitańczyków z pewnością można doszukiwać się w raczej bliskiej im mitologii rzymsko-greckiej, w której dużo jest różnorodności, wystarczy chociażby wspomnieć mit o Hermafrodycie lub o Tejrezjaszu. Etnolodzy i antropolodzy, chcąc wskazać na nieco bardziej rzeczywiste korzenie femminiello, podają przykład Gallów (nie mylić z Galami), kapłanów eunuchów frygijskiej bogini Kybele i Attisa, którzy ubierali się w żeńskie stroje, nosili biżuterię, mieli długie, rozjaśniane włosy, a twarze malowali kosmetykami. 

    Kategoria "trzeciej płci" żywa jest w wielu kulturach, przypadek femminiello jest o tyle ciekawy, że bez problemu łączy się go z wiarą i obrządkami chrześcijańskimi. W naszym kraju taka sytuacja zdaje się być niemożliwa, a relacja jednego z drugim - antagonistyczna. To jeden z dowodów na to, że religia to jedynie kwestia interpretacji i interpretujących.

Agapє

Źródła:

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Femminiello, dostęp: 09.08.23;
2. https://portlandartmuseum.org/learn/educators/resources/posters/il-femminiello/, dostęp: 09.08.23;
3. https://eventinapoli.com/curiosita/tradizione/614-il-terzo-genere-il-femminiello, dostęp: 09.08.23;
4. https://issuu.com/lanterna.sinistrorsa/docs/lanterna_50_pride_edition/s/12808351, dostęp: 09.08.23;
5. https://pl.wikipedia.org/wiki/Gallowie, dostęp: 09.08.23.
6. Na początku wykorzystałam fragment obrazu Giuseppe Bonito "Il Femminiello", 1740/1760 rok